EN
EN
Arweiniwyd y gweithdy hwn gan Barbara Davies Quy, Dirprwy Gyfarwyddwraig Maint Cymru. Mae’r elusen yn gweithio gyda chymunedau ledled y byd i blannu coed a diogelu o leiaf 2 filiwn hectar o goedwigoedd trofannol—ardal o faint Cymru. Cyflwynodd Barbara y pwnc gydag ystadegyn brawychus: “Mae hawliau menywod yn hanfodol i bawb, ond mae llai na 15% o dirfeddianwyr yn fyd-eang yn fenywod.” Yna cyflwynodd ddau siaradwr yn gweithio’n agos gyda materion deiliadaeth tir: Phoebe Ndiema a Pubudini Wickramaratne.
Phoebe Ndiema, Chepkitale Indigenous People Development Project
Mae Phoebe yn gweithio i bartner corff anllywodraethol Maint Cymru, Chepkitale Indigenous People Development Project, ac yn arwain ar y prosiect cyfiawnder rhyw sy’n cefnogi deiliadaeth tir ar gyfer pobl Ogiek yng Nghenia. Mae’r gymuned yn dibynnu ar y tir am eu bywoliaeth. Fodd bynnag, mae coed cynhenid wedi cael eu torri o blaid rhywogaethau eraill, sydd wedi arwain at wartheg ddim yn pori, diffyg bioamrywiaeth a thrigolion yn cael eu troi allan. Dywedodd Phoebe sut mae menywod yn chwarae rhan allweddol wrth fynd i’r afael â hyn wrth gefnogi achosion llys ar ddad-ddatodiad ac ymgais i’w troi allan, cymryd rhan fel deisebwyr, mewn llywodraethu, a chynnal gwaith mapio, sy’n helpu i brofi bod y tir yn perthyn i bobl frodorol. Y nod yw sicrhau bod y tir hwn yn eiddo i’r gymuned fel y gall bywoliaethau cynaliadwy barhau.
Pubudini Wickramaratne, Oxfam International
Mae Pubudini yn gyfreithiwr hawliau dynol a thir sy’n gweithio ar hyn o bryd fel arweinydd polisi i Oxfam International. Bu’n trafod pa mor ganolog yw tir yn ein bywydau, gan ei fod yn gysylltiedig â datblygu economaidd, cynhyrchu bwyd, diwylliant a mwy, ond ei fod dan bwysau cynyddol gan ddefnydd dynol. Tynnodd Pubudini sylw at y modd y mae pobl sy’n cyfrannu leiaf at newid yn yr hinsawdd yn teimlo’i effeithiau fwyaf, ac mae hon yn broblem fawr i gymunedau brodorol sydd â hawliau tir heb eu cydnabod, sy’n golygu nad ydynt yn gallu cael mynediad at fudd-daliadau neu lety arall pan fydd trychineb hinsawdd yn digwydd. Mae hawliau deiliadaeth tir yn rhoi sefydlogrwydd i gymunedau gymryd y camau angenrheidiol a lleihau neu osgoi colled a difrod, felly mae’n rhaid mai’r nod yw cefnogi’r cymunedau hyn i gael cydnabyddiaeth i’w hawliau tir.
Cymryd rhan yn y gweithdy
Trafododd y cyfranogwyr yr hyn y gallwn ei wneud yng Nghymru i gefnogi menywod a chymunedau brodorol i hawlio eu hawliau, megis hyrwyddo hyfforddiant, darparu cymorth ar gyfer mapio, neu ddatblygu setiau sgiliau marw. Fel y dywedodd un cyfranogwr: “Mae tir yn argyfwng hawliau rhyw, hinsawdd a dynol, ac mae dirfawr angen mynd i’r afael â’r cydbwysedd awdurdodol ar hawliau tir, y sgiliau sydd gan gymunedau brodorol a’r hyn y gallwn ei wneud yng Nghymru i gefnogi’r gwaith hwn.”
